Reklam Görüntülerine Tıklayarak Kitap Siparişi Verebilirsiniz


Yusuf YAVUZYILMAZ


Dinin araçsallaştırılması

İslam dünyasında dini araçsallaştıran çeşitli gruplar olmuştur. Münafıklar, bir toplumsal sınıf olarak dini araçsallaştıran grupların başında gelir. Başlangıçta bu kategorinin tamamı Yahudi, Hıristiyan ve müşrik kökenlilerden oluşmaktadır


Dinin, başka bir siyasal ve sosyal amacı gerçekleştirmek amacıyla bir ara kademe olarak kullanılması araçsallaştırmadır. İslam tarihi dinin araçsallaştırılması örnekleriyle doludur. Dinin araçsal olarak kullanılması sadece günümüze ait siyasal bir davranış biçimi değildir. İslam tarihinde, ayetleri bağlamından kopararak kullanan Hariciler ve Muaviye´nin bilinen yöntemlerle iktidarı ele geçirmesi ilk araçsallaştırma örnekleridir. Her iki tarafta Hz. Ali´ye karşı dini argümanları kullanarak mücadele veriyorlardı. Açıkça görülüyor ki dini söylemi kendi iddialarını doğrulayacak biçimde semantik bir müdahalede bulunuyor, sonrada kendi çıkarları uğruna araçsallaştırıyorlardı.

İslam dünyasında dini araçsallaştıran çeşitli gruplar olmuştur. Münafıklar, bir toplumsal sınıf olarak dini araçsallaştıran grupların başında gelir. Başlangıçta bu kategorinin tamamı Yahudi, Hıristiyan ve müşrik kökenlilerden oluşmaktadır. Müslümanlar, Medine´de üstün konuma gelince, çoğunlukla toplumsal konumlarını korumak için bu yola başvururlar. Asıl amaçları dindar bir hayat sürmek değil, toplumsal menfaatlerini korumak için dini araçsallaştırmaktır. Kur´an, toplumsal bir sorun olan münafıklığın davranış kodları hakkında önemli bilgiler ve ölçütler vermektedir. Kur´an´a göre münafıkların belli başlı özellikleri şunlardır:

1-    İnanmadıkları halde inandıklarını söylerler.

2-    Allah´ı ve inananları aldatmaya çalışırlar.

3-    Kalpleri hastalıklıdır.

4-    Bozgunculuk yaptıkları halde inkar ederler.

5-    Müslümanları küçümserler

6-    Yalan söylerler

7-    Doğruluğa karşı sapkınlığı tercih ederler.

8-    Davranışları kendilerine yarar vermez.

9-    Sağır, dilsiz ve kördürler.

10 - Korkaktırlar.

11- Dünya hayatı şile ilgili doğru sözler söyleyip Allah´ı şahit tutarlar,ancak Müslümanlara içten içe düşmandırlar.

12-Yetki verildiğinde bozgunculuk eder.

13- Müminleri sevmezler. Müslümanlarla karşılaştıklarında inandık diyerek yalan söyler, kendi başlarına kaldıklarında her tür kötülüğü yapmaya çalışırlar.

14- Allah´ı ve Peygamberini incidirler.

15-menfaatlerinin daima öne çıkarıp ona göre davranırlar.

16- Kıskanç ve korkaktırlar.

16-Sözlerine sadık değildirler.

17 Daima kendi çıkarlarını düşünürler.

18-Allah´ın ayetlerini alaya alırlar. Fakat bunu açıkça yapmaktan çekinirler.

19- Peygamberi dinlermiş gibi yapıp inkar ederler.

20- Cihattan ve sorumluluktan kaçarlar.

21- Müslümanların başına bir bela gelmesinden mutlu olurlar.

22- Gizli gizli Müslümanlar aleyhine konuşurlar.

23- Müslümanların düşmanlarıyla işbirliği yapmaktan çekinmezler.

24- Allah ve elçisini inkâr ederler, yardın etmekten çekinirler ve namazları üşenerek kılarlar. İbadetlerinde samimi değildirler.

25- İnanmadıkları halde inandıklarını ispat için yemin ederler.

25- Bedeviler arasında inkâr ve ikiyüzlülük yaygındır.(Bedevilik denilen kırsal dindarlık üzerine araştırmalar yapılmalıdır) (1)

Aslında bütün sosyal hareketler de az ya da çok dinin bir yorumu temel alınır ve ona göre bir ideoloji oluşturur. Tarihsel süreç dinin çeşitli seviyelerde başka ideolojileri temellendirmek için kullanıldığına şahittir. Dinin asıl mesajını örselemeden iyilik yönünde kullanılması normaldir. Din, zaten karşımıza çıkan sorunlarda hangi yöntemi takip edeceğimiz, hangi ahlaki ilkelere uyacağımız konusunda yönünde bize yol gösterir. Sorun olan, sosyal hareketlerde ve iktidar kavgasında Allah rızasının önemsenmeyip dinin başka amaçlar için kullanılıp araçsallaştırılmasıdır. Kuşku yok ki, yapılması gereken sosyal hayatın her alanında dinin ahlak ilkelerine uygun davranışlar gerçekleştirmektir. Ne yazık ki, dinin araçsallaşmasını eleştiren insanların çoğu da başka bir araçsallaştırmanın eşiğinde dururlar.

Araçsallaştırmanın ilk adımı, İslam´ın temel kavramlarının içerikleri boşaltılarak mevcut düzene uygun olarak tanımlanmasıdır. Örneğin Şehit, kavramının Allah rızası için savaşan ve ölen bir kimsenin dışında kullanılması kavramın araçsallaştırılmasıdır. Bu durum hangi etnik grup ve ideoloji adına yapılırsa yapılsın sonuç değişmez. Dini hayata hâkim kılmakla dini araçsal olarak kullanmak arasında niyet ve ahlak belirleyicidir. Dini yaşamak isteyenlerle araçsallaştırmak isteyenlerin görünür davranış biçimleri aynıdır. İkisi de namaz kılmakta, oruç tutmakta, yoksullara yardım etmektedir; ancak biri Allah rızasını hedeflerken diğeri dünyalık menfaatinin hedeflemektedir. Yani ikisi de aynı ibadeti yapmaktadır, şekil olarak arada bir fark yoktur; fark samimiyette ve ihlastadır ki, dinin özü de budur. Bir kimse ideolojik, kültürel, etnik davası için İslam´ı araç olarak kullanıyorsa durum vahimdir. Araçsallaştırmadaki asıl amaç din değil, ideolojik tutumdur. Bu noktada cevaplanması gereken soru şudur:" İslam sosyalizmi, liberal İslam, Türk -İslam sentezi, Türk ve Kürt Milliyetçiliği, Muhafazakâr İslam yorumlarında İslam; sosyalizm, liberalizm, Türk ve Kürt milliyetçiliği, muhafazakârlık ve vatan için araçsallaştırılmakta değil midir?

Karşı tarafın dini araçsallaştırmasına karşı çıkanların çözüm olarak başka bir araçsallaştırma önermeleri de durumu daha karmaşık hale getirmektedir. Öyle görülüyor ki, Kürt sorununda her iki taraf da dini alabildiğince araçsallaştırmaktadır.

Bazı insanların kendileri gibi düşünmeyen Müslüman grup ve cemaatlerin liderlerini konu alan ve eleştiri sınırlarını aşan yaklaşımlara sıkça rastlanmaktadır.  Herkesin İslam dünyasına dönük projelerinin olduğu bu günlerde bazı kimselerin bütün güçlerini diğer Müslüman grupların eleştirisine atamış olmaları bana hiç sağlıklı bir tutum olarak gelmiyor.

Son süreçte en çok örselenen kavramlar "ümmet" ve "kardeşlik" kavramları oldu. Kürt aydınlarının bir bölümü bu kavramları kullanan diğer kişileri otomatikman Kürt karşıtlığı ile suçladılar. Anlaşılıyor ki, Kürt sorununu kendi tekeline alma ve o alana başkalarını sokmama gayretleri sistematik bir dışlama halini almıştır. Öyle ki, kardeşlik ve ümmetten bahseden herkes, Kürtlerin düşmanı ilan edilmiştir. TC´nin  kuruluş dönemlerinde yaşanan tartışmalarda da hilafet ve ümmet kavramlarının içeriksizleştirildiği araçsallaştırıldığı görülecektir. Müslümanların eşitliğine vurgu yapan "kardeşlik" ve siyasal birliğine vurgu yapan "ümmet" kavramı dışlanarak, tarihsel ve kültürel farklılıklar kutsandı. Bu kutsama ulus-devletlerin temelini oluşturmuştur. Eğer birileri tarafından bu kavramlar araçsallaştırılmışsa yapılacak olan kavramları araçsallaştırmaktan kurtararak yeniden tanımlamak olmalı. 

Dinin araçsallaştırılması aslında Hz. Peygamberinin vefatından çok zaman geçmeden, İslam tarihinin erken dönemlerinde başlamıştır. Hz. Peygamberin "seni isyankâr bir güruh öldürecek "dediği sahabe, Muaviye´nin güçleri tarafından şehit edildiğinde, Muaviye şöyle diyordu: "Onu buraya getirenler onu öldürdü." Bu dinin en yüksek düzeyde araçsallaştırılmasıdır. Ne yazık ki, İslam´ın başka ideolojik tutumlar için tarih boyunca araçsallaştırılmıştır. Devletler genellikle dinden kendi ideolojilerini besleyecek şekilde yorumlayarak yaralanmışlardır.

Hiçbir grup, cemaat, İslami anlayış kendi İslami öğretisini temel alarak diğer insanları bu öğretiye uymak için zorlayamaz. Sadece kendi yorumunun İslami olduğunu öne sürmek kimsenin iddiası olamaz. İslam´ı bir din olarak hiçbir kimse kendi anlayışı ile sınırlayamaz. Dinin araçsallaştırılması, dinin önündeki en önemli sorun alanlarından biridir, bu yüzden araçsallaştırmaya  yol açacak bu girişimlerden uzak durmak gerekir.

1-    Münafıklık konusunda bkn: Bakara 8-20, 204-206/ Enfal 49/Al-i İmran 118-120/Ahzab 57,60/ Nisa 60-68, 72-73, 81, 138-143, 145-146/Muhammed 16, 20-32/Haşr 11- 17/ Nur 47-49, 53-54/Münafikun 1-8/ Mücadele 8, 14-21/Tevbe 53-59, 61-70,73-87,97-99, 101, 106-110, 120-121, 124-127.

Uyarı! Yapmış olduğunuz yorumlar incelendikten sonra onaylanacaktır onaylandıktan sonra gözükecektir


Resimlere Tıklayarak Kitap Satın Alabilirsiniz

YAZARLAR