Yunanistan´da yayın yapan Kathimerini gazetesine göre, Yunanistan ve İsrail Girit adasında bir radar istasyonu kuracaklar. ?The Long Horizon? denilen bu radar istasyonunun amacı, iki ülke adına Doğu Akdeniz havzasını gözlemlemek?
Ne kadar da masum? Sadece gözlemleyecekler yani. Peki?
Bu projenin özellikle Cumhuriyet tarihinin en büyük, üç denizde aynı anda ve 103 gemiyle yapılmış ?Mavi Vatan 2019? tatbikatı sonrası hazırlanması hayli manidar.
Şimdi bu haber gündem oluşturunca, birileri -özellikle emekli deniz subayları- çıkacaklar ve TV´lerde; ?Hayır efendim Yunanistan adaları silahlandıramaz! Bu iki ülke arasındaki tüm anlaşmaları geçersiz kılar? diyecekler. Kendileri bu açıklamayı yapmadan ben bu konuda bir bilgi notunu hemen geçeyim.
Evet, adaların silahlandırılmaması ile ilgili Lozan Barış Anlaşmasında, Lozan Boğazlar Sözleşmesinde ve 1947 Paris Barış Anlaşmasında ilgili maddeler vardır. Ancak şöyle bir şey de var: Bu anlaşmalarla ilgili olarak toplam yüzölçümü 23.000 km2 olan ve 3000´e yakın ada ve kayalığın tamamından bahsedemeyiz. Anlaşmalarda bulunan ?adaların silahsızlandırılmaması? maddeleri her adayı değil bazı adaları kapsar.
Lozan Boğazlar Sözleşmesi´nin 8. maddesi ile, Boğazönü Adaları (Limni, Semadirek adaları Yunanistan tarafından, Gökçeada ve Bozcaada ise Türkiye tarafından) silahsızlandırılmaması Lozan Barış Anlaşması´nın 13. maddesi ile Merkezi Doğu Ege Adaları (Midilli, Sakız, Sisam ve İkarya); 1947 Paris Barış Antlaşması´nın 14. maddesi´nin 2. fıkrası uyarınca da Oniki Adalar (Astypalaia ? İstanbulya, Halki ? Hereke, Kalymnos ? Kilimli, Karpathos ? Kerpe, Kasos ? Kaşot, Kos ? İstanköy, Leros ? İleriye, Nisyros ? İncirli, Patmos ? Batnaz, Rhodes ? Rodos, Symi ? Sömbeki,Tilos ? İlyaki (Papazlık diye de geçer) adalarının adları anılır.
Anlaşmalar gereği Yunanistan´ın kolluk kuvvetleri dışında silah bulunduramayacağı adalar bunlardır.
Sizin de fark edeceğiniz üzere aralarında Girit yok.
Bu bizim için yeni bir şey değil. TV´de, gazetele köşelerinde konu işlenirken bu bilgi notu umarım gözden kaçmaz.
Lozan Anlaşması Boğazlar üzerinde Türkiye hâkimiyetini kısıtlamasına kısıtlamış, ancak dönemin hükümetinin büyük başarısı ile Temmuz 1936´da İsviçre´nin Montrö kentinde Bulgaristan, Fransa, Büyük Britanya, Avustralya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sovyetler Birliği, Yugoslavya ülkeleri ve Türkiye tarafından imzalanan yeni Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye´nin kısıtlanmış hakları iade edilmiş ve Boğazlar bölgesinin egemenliği Türkiye´ye geçmiştir.
Bunun üzerine Yunan Hükümeti, Montrö Boğazlar Sözleşmesinin, Lozan Anlaşmasını geçersiz kıldığını iddia ederek 1952 yılında Leros adasına bir ?Yedek Hava Meydanı? yaptı. Yani, savaşta uçakların ikmal yapabilecekleri, mühimmat ? akaryakıt ? teknik destek ve personel takviyesi alabilecekleri bir havaalanı. Uçak yok. Sadece pist, hangarlar, ortalama 70 personelden oluşan, tabur seviyesinde bir Hava Kuvvetleri birimi. Sonrasında, Türkiye de, karargâhı İzmir olan Ege Ordu Komutanlığı´nı oluşturdu.
1947 Paris Antlaşması iki ülke arasındaki ?Ege üzerinde silahlanma yarışını? biraz olsun durdurmuşsa da (İtalya´nın işgal ettiği oniki adanın Yunanistan´a verilmesi ve silahsızlandırma taahhüdü alınması) Kardak kayalıkları krizi ile, Yunanistan yine hummalı çalışmalara başlamıştır.
Bırakın siz şimdi Girit´te kurulacak radarı da şu gelişmelere bakın:
2001 Mart´ında, Halki (Hereke) ve Nisyros (İncirli) adalarındaki kıyı şeridine ?Yunan Turizm Bakanlığı? tarafından açılmış bir ihale ile otel inşaatı başlanır? Ama ne otel yapılır, ne de otel yapılacak bir arazi vardır? Sivri kayalıklar? Sonradan inşaat firmasının o adalarda tam 6 farklı noktaya ?Muhrip ve Firkateyn sınıfı? gemilerin yanaşabilecekleri küçük bir liman ve o limana da mühimmat ve yakıt depoladıkları tespit edilmiştir?
2003 Şubat ayında; Kalymnos (Kilimli), Karpathos (Kerpe) adalarına Yunan Hava Kuvvetleri tarafından cepheleri Türkiye´ye dönük birer yedek meydan yapılmıştır.
Aynı yıl, Kos (İstanköy) ve Tilos (İlyaki) adalarına arazi şartlarından faydalanılarak 4´er tane denizaltı sığınağı şeklinde kullanılabilecek gizli liman inşa edilmiştir.
2004´de Rodos adasında bir tane Yunan Kara Kuvvetlerine bağlı komando alayı koşullandırılmış, aynı yıl Rodos´a bir yedek meydan inşa edildiği gibi ve belli sayıda muhrip sınıfı gemi de nakledilmiştir.
Patmos (Batnaz) adasında şu an bile mevcudiyetini koruyan firkateyn sınıfı gemiler olduğu bilinmektedir.
Girit´te yapılacak radar ülkemizin Doğu Akdeniz üzerindeki sondajlama haklarına bir tehdit gibi gözükebilir. Ancak Girit´teki radardan önce bakmamız gereken çok yer var. Bunları da tek tek yazdım. Bu adalardaki silahlanma, o dönem fotoğraflarla ve video kayıt cihazlarıyla tespit edilmiştir. Ancak bu ifşalar, ne yazık ki, Yunanistan´ın bu hırsı ve sevdasını -kim bilir belki de ?Megali İdea?sını- dindirememiştir.
Girit´teki radar şu an kafamıza takacağımız son şey olmalı? Hemen dibimizde askeri limanlar, uçak gemisinden daha etkili yedek meydanlar ve komando alayları varken, Girit´teki radar inanın bana o kadar da önemli değil?
